حسین مددی

دمای کره زمین در چهار دهه اخیر به شدت افزایش یافته است. این افزایش دما روی موجودات زنده اثرات متنوعی گذاشته است. پارازیتوئیدها به عنوان ابزارهایی که می توانند جمعیت آفات را کنترل کنند از اهمیت به سزایی برخودار هستند. در ایران زنبورهای تریکوگراما و به ویژه زنبور T. brassicae به صورت گسترده ای در مزارع برنج و باغات انار استفاده می شود. بنابراین مهم به نظر می رسد که در مورد اثر افزایش دما روی ویژگی های زیستی و فیزیولوژیکی این گونه بررسی های بیشتری صورت گیرد. در این بررسی زنبور T. brassicae در دو دمای 30 و 33 دجه سلسیوس به مدت 20 نسل پرورش یافت. در بخش زیستی پژوهش حاضر پاراسنجه هایی مانند درصد پارازیتیسم ، نرخ خروج بالغین، دوره رشد پیش از بلوغ و ... اندازه گرفته شد. در بخش فیزیولوژیکی نیز بیان ژن هایی مانند پروتئین های شوک دمایی، لیپاز، کیتیناز، گیرنده بو، پروتئین ژل رویال، آنزیم آمیلاز و ... با تکنیک rt-PCR بررسی شد. نتایج نشان داد که افزایش دما باعث کاهش شایستگی زنبور شده و پاراسنج هایی مانند نرخ خروج و پارازیتسم در دمایی 33 دجه سلسیوس کاهش یافته است. بیان ژن هایی مانند پروتئین های شوک دمایی ،گیرنده بویایی و ژن آنزیم آلفا آمیلاز به شدت افزایش یافت اما بیان ژن هایی مانند لیپاز و کیتیناز بدون تغییر باقی ماند. این در حالی است که بیان ژن پروتئین ژل رویال کاهش یافت. نتایج نشان می دهد که با توجه به محدود بودن منابع انرژی ، زنبور برای سازش با شرایط میحطی جدید استراتژی تازه ای در نظر خواهد گرفت. به نظر می رسد زنبور سعی در افزایش سرعت میزبان یابی کرده و سرعت رشد لاروها را با افزایش سرعت استحصال از منابع غذایی میزبان افزایش می دهد تا بتواند لارو میزبان را در رقابت شکست دهد و باعث پارازیتیسم موفق شود.

رقابت نقش مهمی در اندازه، ساختار و پایداری جوامع حشرات دارد و به عنوان یک راهبرد تعیین کننده شایستگی عوامل بیولوژیک به کار می رود. در حشرات پارازیتوئید، گونه های مختلف می توانند در مراحل لاروی و بلوغ بر سر منابع خاص رقابت کنند. درک چگونگی تاثیر رقابت درون و بین گونه ای در پارازیتوئیدها برای مطالعات اساسی اکولوژیکی و در موضوع مهار زیستی آفات ضروری به نظر می رسد. رفتار پارازیتوئیدها با شکارگران در زمینه رقابت متفاوت است، زیرا پارازیتوئیدها برخلاف شکارگران از زیستگاه (طعمه) خارج نمی شوند و این موضوع احتمال رقابت و سوپرپارازیتیسم را افزایش می دهد، در نتیجه رقابت بین لاروها به دلیل تغییرات کمی و کیفی میزبان می تواند بر رشد و شایستگی، کاهش اندازه بالغین، میزبان یابی، پراکندگی میزبان، ظرفیت های تولیدمثلی، توانایی جستجوگری و هماهنگی فنولوژیکی با میزبان در افراد نسل بعد تاثیر گذار باشد. زنبور Habrobracon hebetor Say یک پارازیتوئید ایدیوبیونت خارجی است که لاروهای آن به صورت تجمعی تغذیه می کنند و خواه ناخواه درگیر رقابت درون گونه ای می شوند که نتیجه آن به عوامل زیادی بستگی دارد. لذا پژوهش حاضر به منظور تعیین پراسنجه های زیستی، کارایی جستجو و خصوصیات مرفولوژیکی H. hebetor روی دو میزبان Heliothis viriplaca Hufnagel و Ephestia kuehniella Zeller انجام شد. علاوه بر این تاثیر این پدیده بر سرمادهی نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. شش سطح رقابت (2، 4، 6، 8، 10 و 12 لارو زنبور به ازای یک لارو میزبان) و بدون رقابت (یک لارو زنبور به ازای یک لارو میزبان) استفاده شد. تمام واحدهای آزمایش در شرایط آزمایشگاهی در دمای 1±27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 10±70 درصد و دوره 16:8 تاریکی:روشنایی درون ژرمیناتور نگهداری شد. اطلاعات حاصل با استفاده از تئوری جدول زندگی سن ـ مرحله دو جنسی (Age –Stage, two sex life table program) تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که، رقابت درون گونه ای اثر منفی بر پراسنجه های زیستی زنبور پارازیتوئید H. hebetor دارد، به طوری که، طول دوره مراحل پیش از بلوغ زنبور پارازیتوئید در هر دو گونه میزبان با افزایش سطح رقابت افزایش یافته اما طول دوره مرحله بلوغ با افزایش سطح رقابت کاهش یافته است. میانگین تعداد کل تخم های گذاشته شده در وضعیت رقابت با تغذیه از لارو بید آرد به ترتیب سطوح رقابت (2، 4،

چکیده: کنه تارتن دولکه ای یکی مهم ترین آفات زراعی و باغی به حساب می آید و به دلیل همه چیز خواری گسترده به بیش از 1100 گونه گیاهی حمله می کند. در حال حاضر استفاده از کنه کش های شیمیایی مهم ترین راه کنترل این آفت می باشد، اما خطرات زیان بار مصرف بی رویه این ترکیبات باعث شده که متخصصین به دنبال یافتن راه های امن برای کاهش جمعیت و خسارت ناشی از فعالیت این آفت باشند. روش های زراعی به عنوان اولین سد دفاعی، در قالب برنامه های مدیریت تلفیقی می توانند در کاهش جمعیت آفات موثر باشند و یکی از مهم ترین آن ها اجرای الگوی کشت مخلوط است. کشت مخلوط -رویاندن بیش از یک گیاه زراعی در یک فصل در یک قطعه زمین معین- هم از طریق کاهش جمعیت آفات و هم استفاده بیشتر از منابع (آب، خاک، موادغذایی و نور) باعث افزایش عملکرد در واحد سطح می شود. به منطور ارزیابی تراکم مراحل مختلف زیستی کنه تارتن دولکه ای در لوبیا، آزمایشی به صورت کرت های یکبار خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و فاکتور اصلی در 3 سطح کاربرد کنه کش، شامل شاهد (عدم سمپاشی)، کنه کش اُبرون (اسپیرومسیفن) با دوز مصرف نیم در هزار (یک مرتبه) و کنه کش دایابون با دوز مصرف پنج در هزار (یک مرتبه)، و فاکتور فرعی در پنج سطح، شامل کشت خالص لوبیا، (100+50) لوبیا قرمز+ گشنیز، (100+50) لوبیا قرمز+ زنیان، (100+50) لوبیا قرمز+ ریحان و (100+50) لوبیا قرمز+شوید، در دو سال زراعی (1399 و 1400) در شهرستان الشتر استان لرستان اجرا شد. در پژوهش حاضر برگ لوبیا به عنوان واحد نمونه برداری در نطر گرفته شد و در شش نوبت نمونه برداری تعداد تخم، مراحل پیش از بلوغ و کنه تارتن دولکه ای بالغ با انتخاب 24 برگ از هر کرت شمارش شد. همچنین عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا نیز به عنوان صفات زراعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که فاکتور اصلی، فاکتور فرعی و برهمکنش فاکتور اصلی×فرعی بر متغیرهای وابسته کنه (تخم، مراحل نابالغ و بالغ) معنی دار (P≤0.01) است. همچنین، مقایسه میانگین ها بر اساس تجزیه مرکب داده ها طی دو سال پژوهش نشان داد که بین تیمارهای آزمایش بر مراحل مختلف زیستی کنه تارتن دولکه ای از لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین عامل مستقل سمپاشی، بر اساس تجزیه مرکب داده ها در سال های زراعی 1399 و 1400 مش

قارچ خوراکی به عنوان محصولی مهم در بسیاری از کشورها به صورت تجاری تولید می شود.آفات، بیماری ها و آسیب های محیطی هر ساله سبب وارد آمدن خسارت هنگفتی به این محصول می شوند. تولید قارچ خوراکی تحت تاثیر تعدادی از آفات قرار می گیرد، چرا که شرایط محیطی برای فعالیت آن ها مساعد است و مواد مغذی همیشه در دسترس آن ها قرار دارد. مهم ترین و خطرناک ترین آفات قارچ خوراکی، پشه های خانواده ی Sciaridae هستند. اطلاعات جمع آوری شده از مطالعات حاصل از تله گذاری نشان می دهد که پشه های قارچ در تمام طول سال در کشت قارچ خوراکی وجود دارند. بروز مقاومت نسبت به آفت کش ها، کنترل پشه های قارچ و بیماری ها را تحت تاثیر خود قرار داده است. هدف از این رساله فراهم آوردن اطلاعاتی در مورد کنترل بیولوژیک پشه ی قارچ Lycoriella auripila و تعیین راهکارهای مناسب به منظور کنترل این آفت می باشد. در نخستین گام این مطالعه، جدول زندگی دو جنسی و نرخ شکارگری کنه G. aculeifer در شرایط آزمایشگاهی، در دمای1±23 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره 24 ساعت تاریکی انجام شد. نتایج نشان داد دوره انکوباسیون تخم، لارو، پوره سن یکم، پوره سن دوم، ماده ها و نرهای بالغ، به ترتیب 103/0±76/3 ، 078/0±35/1، 104/0±86/3، 065/0±11/4، 79/2±7/67 و 09/3±3/60 روز است. نرخ خالص افزایش جمعیت (R0)، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (R)، نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) و متوسط مدت زمان یک نسل (T) این شکارگر 136/7±768/54 نتاج، 005/0±124/0 بر روز، 005/0±132/1 بر روز و 551/0±292/32 روز برآورد شد. مراحل لاروی، پوره سن اول ، پوره سن دوم و کنه های بالغ این شکارگر روزانه قادر به تغذیه از 05/0±08/0، 18/0±73/1 و 28/0±16/3 و 1/7±92/75 لارو سن سوم L. auripilaبود. علاوه بر این نرخ خالص شکارگری (C0)، شکارگری کل کوهورت کنه شکارگر G. aculeifer و نرخ شکارگری متناهی (Ω) نیز به ترتیب 61/69، 2993 و 474/0 طعمه بر روز بدست آمد. با توجه به نقش ترجیح غذایی دشمنان طبیعی به عنوان یکی از عوامل موثر در انتخاب مرحله زندگی طعمه برای انتخاب زمان مناسب رهاسازی، ترجیح غذایی و نرخ شکارگری کنه G. aculeifer روی سنین مختلف لاروی این آفت نیز در شرایط آزمایشگاهی بررسی گردید. نتایج بدست آمده نشان دادکه مرحله زیستی آفت هدف روی ترجیح غذایی موثر است، به طوری که میزان تغذیه کنه های ماده هفت روزه G.

شب پره مینوز گوجه فرنگی Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) به عنوان یکی از آفات مخرب گوجه فرنگی و بومی آمریکای جنوبی می باشد. در بررسی حاضر فراسنجه های جدول زندگی شب پره مینوز گوجه فرنگی روی سه رقم گوجه فرنگی گلخانه ای (گراندلا، ایزبلا و فالکاتو) مورد مطالعه قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش Two-Sex life table انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده نرخ خالص تولید مثل R0، روی ارقام فالکاتو، ایزابلا و گراندلا به ترتیب 35/3 ± 73/15، 33/3 ± 66/17 و 10/4 ± 03/10 تخم برآورد شد. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm)روی ارقام ذکر شده به ترتیب 007/0 ± 09/0، 006/0 ± 095/0 و 017/0 ± 074/0 بر روز و نرخ متناهی افزایش جمعیت به ترتیب 008/0 ± 095/1، 007/0 ± 099/1 و 018/0 ± 076/1 بر روز تعیین شد. مدت زمان یک نسل روی ارقام یاد شده به ترتیب 29/0 ± 09/30، 27/0 ±22/30 و 65/0 ±12/31 روز به دست آمد. مدت زمان تفریخ تخم، دوره پیش از بلوغ و باروری نیز در این مطالعه محاسبه گردید. نتایج نشان داد تفاوت معنی داری بین نرخ خالص تولید مثل، نرخ ذاتی افزایش جمعیت و مدت زمان یک نسل وجود نداشت. طول عمر مراحل مختلف آفت و فراسنجه های جدول زندگی که دارای تکرار بودند علاوه بر روش مقایسه بوت استرپ با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه و تحلیل شد. همچنین به منظور ارزیابی خسارت و تعیین سطح زیان اقتصادی شب پره مینوز گوجه-فرنگی مطالعه ی مزرعه ای انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار و 5 تیمار شامل شاهد (بدون آلودگی تخم)، 1، 2، 4 و 8 تخم به ازای هر بوته در سال اول و شاهد (بدون آلودگی تخم)، 2،4، 8 و 16 تخم به ازای هر بوته در سال دوم انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و آزمون مقایسه میانگین دانکن انجام شد. به منظور ارزیابی خسارت شب پره مینوز گوجه فرنگی در شرایط مزرعه، به صورت هفتگی صفات طول و عرض میوه، وزن میوه، سطح برگ سالم، خسارت دیده و کل، میزان رنگدانه های کلروفیل و کاروتنوئید، تعداد میوه های سالم و آلوده، تعداد دالان و درصد میوه سالم و خسارت دیده اندازه گیری و ثبت گردید. همچنین وجود همبستگی بین تعداد دالان و سایر صفات مورد اشاره تحقیق شد. بر اساس رابطه رگرسیونی خطی بین تعداد دالان و تعداد میوه های آلوده در سال 1393 معادله خط رگرسیون به صورت 928/4 x +