حميد زارع ابيانه

محصولات كشاورزي در همه كشورهاي دنيا اهميت دارد. به طور كلي قبل از انقلاب صنعتي، سهم كالاهاي كشاورزي در كل كالاهاي قابل مبادله بسيار بود، اما با وقوع انقلاب صنعتي و ظهور دستاوردهاي آن، نسبت كالاهاي صنعتي به محصولات كشاورزي در سطح جهان افزايش يافت. از طرف ديگر در بسياري از كشورها به خصوص كشورهاي در حال توسعه، سهم عمده فعاليت هاي اقتصادي در بخش كشاورزي متمركز شده است، بنابراين اقتصاد اين كشورها اتكاي بسياري به اين بخش دارد. كمبود مواد غذايي و توليدات كشاورزي از يك طرف و رشد جمعيت از طرف ديگر لزوم توجه به بخش كشاورزي را در كشور شديداً مورد تأكيد قرار مي دهد. همه ساله مقادير بسيار زيادي ارز جهت خريد و واردات محصولات كشاورزي هزينه مي گردد، درحالي كه امكانات توليد در خود كشور وجود دارد. بر اساس آناليز انجام شده، مؤثرترين پارامتر در تعيين پتانسيل آلودگي آبخوان دشت همدان- بهار پارامتر عمق سطح ايستابي مي باشد و در جايگاه بعدي عامل محيط آبخوان و محيط خاك قرار مي گيرند. نقشه هاي آسيب پذيري آبخوان حاصل از مدل دراستيك و منطق فازي نشان دادند كه بيشترين پتانسيل آلودگي آب هاي زيرزميني به نيترات مربوط به حاشيه هاي جنوبي، غربي و شمال شرقي دشت و محدوده هاي با پتانسيل آلودگي خيلي كم و كم مربوط به مركز، شمال و شرق دشت بود. بر اساس روش دراستيك قسمت عمده دشت با خطرپذيري كم و خيلي كم تشخيص داده شد ولي در مدل فازي بيشتر قسمت هاي دشت بدون خطر و ريسك پذيري خيلي كم مشخص شد.

خشكسالي كشاورزي در اثر كمبود كوتاه مدت بارش، ناهنجاري هاي دما و كمبود رطوبت خاك حاصل مي شود. در پايش خشكسالي به طور معمول از مقدار بارش يا رطوبت خاك به صورت منفرد استفاده مي شد كه براي توصيف جامع ويژگي هاي خشكسالي ممكن است كافي نباشد. پژوهش حاضر ضمن بررسي مجموعه تلاش هاي انجام يافته براي توسعه ي شاخص هاي جامع خشكسالي در بخش هاي مختلف، به ارزيابي برخي از شاخص هاي موجود و توسعه ي شاخص هاي چندمتغيره به منظور پايش جامع خشكسالي كشاورزي گندم ديم در سطح استان گلستان مي پردازد. بدين منظور از آمار روزانه ي متغيرهاي هواشناسي 10 ايستگاه تبخيرسنجي وسينوپتيك و داده هاي عملكرد محصول گندم در زارعت هاي ديم و آبي در 8 شهرستان استان گلستان استفاده شده است. ابتدا با انجام آزمون هاي آماري اوليه روي داده هاي روزانه همگني آن ها بر اساس تركيب آزمون هاي مختلف بررسي و داده هاي پرت و خلا هاي آماري بازسازي شدند. سپس با استفاده از مدل هاي توازن آب خاك يك و دو لايه در قالب رهيافت هاي اول و دوم، مقادير شاخص شاخص مرجع كشاورزي براي خشكسالي (ARID) در مقياس روزانه برآورد و توابع توليد عملكرد گندم ديم به ازاي هر رهيافت مدل سازي و ارزيابي گرديدند. هم چنين بر پايه ي هريك از رهيافت هاي ذكر شده مقادير روزانه ي رطوبت خاك و تبخير و تعرق واقعي نيز برآورد شدند. در ادامه شاخص هاي متداول پايش خشكسالي نظير بارش استاندارد شده (SPI)، بارش–تبخير و تعرق استاندارد شده (SPEI)، شاخص رطوبت خاك (SMI)، شاخص شدت خشكسالي پالمر (PDSI)، شاخص Z و شاخص پالمر استاندارد شده (SPDI) در مقياس هاي ماهانه و يا سالانه محاسبه گرديدند. در اين رساله شاخص هاي چندمتغيره مختلفي نظير شاخص تجميعي خشكسالي (ADI)، شاخص تركيبي خشكسالي (CDI)، شاخص اسكالوگرام (SCI) و شاخص توابع مفصل (MCDI) براي پايش خشكسالي كشاورزي در مقياس هاي ماهانه و سالانه (دوره ي رشد) براي گندم ديم در استان گلستان توسعه داده شدند. توسعه ي شاخص ADI بر مبناي روش تجزيه به مولفه هاي اصلي (PCA) و تركيب خطي مولفه هاي حاصل از شاخص هاي SPI، SPEI، Z، PDSI و SMI در مقياس ماهانه انجام شده است، شاخص CDI بر پايه ي فواصل شباهت هاي وزن دار با استفاده از متغيرهاي Di (تفاوت بارش و تبخير و تعرق پتانسيل)، di (تفاوت بارش از بارش مناسب اقليمي) و شاخص SMI توسعه داده شد. شاخص اسكالوگرام (SCI) بر اسا