Ali Sepehri

آلودگي اراضي زراعي به فلزات سنگين يكي از مشكلات مهم زيست محيطي است كه رشد و عملكرد گياهان و سلامت انسان و موجودات زنده را به مخاطره مي اندازد. استفاده از پتانسيل زيستي ريز جانداران مفيد به همراه بهره گيري از تركيبات بيوشيميايي كاهنده تنش اكسيداتيو از جمله راه كارهايي است كه مي تواند در كاهش سميت فلزات سنگين و افزايش تحمل گياهان به تنش و كاهش خسارات، مفيد باشد. بدين منظور اثر فزوني عناصر مس و روي بر خصوصيات رشدي، فيزيولوژيكي و آنتي اكسيدانتي گياهچه-هاي ارزن معمولي (Panicum miliaceum) تحت تأثير اكسيد نيتريك و سلنيوم در حضور قارچ اندوفيت Piriformospora (Serendipita) indica در دو آزمايش مجزا بصورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي و در سه تكرار مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش اول شامل افزودن پنج غلظت مس (0، 50، ، 100، 150 و 200 ميلي گرم در كيلوگرم خاك)، قارچ P. indica در دو سطح (تلقيح و عدم تلقيح) و محلول پاشي برگي در سه سطح ( نيتروپروسايد سديم با غلظت 150ميكرومولار، سلنات سديم با غلظت 40 ميلي گرم در ليتر و آب) بود. آزمايش دوم نيز شامل افزودن 4 غلظت روي (0، 250، 500 و 750 ميلي گرم در كيلوگرم خاك)، قارچ P. indica در دو سطح (تلقيح و عدم تلقيح) و محلول پاشي برگي در سه سطح ( نيتروپروسايد سديم با غلظت 150ميكرومولار، سلنات سديم با غلظت 40 ميلي گرم در ليتر و آب) بود. نتايج نشان داد كه در غلظت هاي بيش از 100 ميلي گرم مس و بيش از 500 ميلي گرم روي، درصد كلونيزاسيون ريشه گياهان ارزن توسط قارچ P. indica كاهش يافت. به دنبال افزايش غلظت عناصر مس و روي در اندام گياهان در معرض تنش، ميزان افزايش عناصر مذكور در ريشه نسبت به اندام هوايي بيشتر بود. مقدار فاكتور انتقال فلز مس و روي با افزايش غلظت اين عناصر در خاك كاهش يافت، به گونه اي كه در گياهان در معرض 200 ميلي گرم مس و 750 ميلي گرم روي فاكتور انتقال فلزات مذكور به ترتيب 88 و 42 درصد كمتر از گياهان بدون تنش (شاهد) بود. تلقيح گياهان با قارچ P. indica با كاهش محتواي مس و يا روي در اندام هوايي گياهان در معرض تنش همراه بود و ميزان فاكتور انتقال عنصر مس و روي نيز در حضور قارچ كاهش يافت. استفاده از سلنيوم و يا اكسيد نيتريك خارجي نيز سبب كاهش محتواي مس و يا روي در اندام هوايي گياهان در معرض تنش گرديد. طي تنش فزوني مس، فاكتور انتقال اين عنصر بر اث

به منظور ارزيابي تاثير نانو ذرات تيتانيوم و سريم در حضور نيتروپروسايد سديم بر شاخص هاي جوانه زني، رشدي، فيزيولوژيكي و بيوشيميايي گياهچه هاي گندم رقم پيشگام تحت تنش خشكي، آزمايش هاييي به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي با سه تكرار انجام شد. اين پژوهش در دو بخش آزمايش جوانه زني و گلخانه اجرا گرديد. در آزمايش جوانه زني اثرات نانوتيتانيوم و نانوسريم در غلظت هاي صفر، 500، 1500 و 2000 ميلي گرم در ليتر در حضور نيتروپروسايد سديم به عنوان (آزاد كننده نيتريك اكسيد) در غلظت هاي صفر و 100 ميكرومولار تحت سطوح تنش خشكي صفر، 4/0- و 8/0- مگاپاسكال مورد بررسي قرار گرفت. در پژوهش گلخانه اي تاثير غلظت هاي صفر، 500، 1500 و 2000 ميلي گرم دركيلوگرم خاك نانوتيتانيوم و نانوسريم در حضور صفر و 100 ميكرومولار نيتروپروسايد سديم تحت سطوح آبياري كامل (100 درصد ظرفيت زراعيگلداني)، تنش خشكي متوسط (75 درصد ظرفيت زراعيگلداني) و تنش خشكي شديد (50 درصد ظرفيت زراعيگلداني) مورد مطالعه قرار گرفت. نتايج آزمايش جوانه زني نشان داد كه تنش خشكي موجب كاهش معني دار اكثر صفات مرتبط با جوانه زني از جمله درصد جوانه زني ، سرعت جوانه زني، شاخص بنيه بذر و افزايش ميانگين زمان جوانه زني بذور گندم گرديد. همچنين بين سطوح مختلف خشكي اختلاف معني داري مشاهده شد، به طوري كه با افت پتانسيل اسمزي از 4/0- به 8/0- مگاپاسكال، روند كاهش مولفه هاي جوانه زني شدت بيشتري گرفت. با اين وجود اعمال تيمارهاي نانوتيتانيوم و نانوسريم در حضور نيتروپروسايد سديم به طور قابل توجهي توانست اثرات منفي تنش خشكي بر شاخص هاي جوانه زني را تعديل نمايد. در شرايط تنش خشكي، با افزايش غلظت نانوتيتانيوم از صفر به 2000 ميلي گرم در ليتر و در حضور نيتروپروسايد سديم به طور خطي شاخص هاي جوانه زني بهبود يافت به طوري كه در اغلب صفات مورد مطالعه بهترين نتيجه در بالاترين غلظت نانوتيتانيوم مشاهده گرديد. همچنين نتايج نشان داد كه تحت غلظت 1000 ميلي گرم در ليترنانوسريم و در حضور نيتروپروسايد سديم، اكثر صفات جوانه زني در شرايط تنش خشكي به طور معني-داري بهبود يافت و بهترين نتيجه در تيمار مذكور حاصل گرديد. نتايج پژوهش گلخانه اي نشان داد كه با اعمال تيمارهاي تنش خشكي، اكثر شاخص هاي رشدي و فيزيولوژيكي از جمله ارتفاع، وزن خشك گياهچه، فتوسنتز و تبادلات گازي به طور معني د

آگاهي از واكنش گونه هاي مختلف گياهي به فلزات سنگين براي تحمل تنش فلزات، مديريت مناسب و توليد محصولات سالم لازم مي باشد.به منظور درك كافي از چگونگي جذب عنصر مس و تجمع ساير عناصر توسط گياه لوبيا در حضور علف هرز تاج خروس ريشه قرمز در شرايط فزوني فلز مس، آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه كاملا تصادفي در سال 1396 در گلخانه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه بوعلي سينا اجرا شد. آزمايش. فاكتورهاي آزمايش شامل 3 غلظت 1، 25 و 50 ميكرو مولار سولفات مس (CuSO4) و نسبت هاي مخلوط جايگزيني25 درصد تاج خروس: 75 درصد لوبيا (75B:25P)،50 درصد تاج خروس: 50 درصد لوبيا (50B:50P)، 75 درصد تاج خروس: 25 درصد لوبيا (25B:75P) ، كشت خالص لوبيا (100B:0P) و كشت خالص تاج خروس (0B:100P) بود. در هر 3 غلظت سولفات مس، بيشترين غلظت مس در ريشه و برگ لوبيا در كشت خالص اين گياه ديده شد و با افزايش تراكم نسبي تاج خروس از غلظت مس در ريشه و برگ لوبيا كاسته شد. بيشترين غلظت مس در ريشه و برگ گياه تاج خروس ، در نسبت جايگزيني (75B:25P) ديده شد.همچنين نتايج نشان داد صرف نظر از غلظت مس، عملكرد نسبي لوبيا در همه نسبت هاي جانشيني بيشتر از عملكرد نسبي مورد انتظار بود. در صورتي كه عملكرد نسبي تاج خروس در همه سطوح مس، از عملكرد نسبي مورد انتظار كمتر بود. در هر سه غلظت مس،شاخص تهاجم براي لوبيا در نسبت مخلوط 50:50 مثبت و براي تاج خروس، منفي بود. با افزايش غلظت مس، ضريب ازدحام نسبي لوبيا افزايش يافت. غلظت منگنز، آهن و روي در لوبيا در غلظت 25 و 50 ميكرومولار مس در نسبت 25B:75P نسبت به كشت خالص افزايش معني دار داشت. همچنين در نسبت ذكر شده، فتوسنتز خالص لوبيا در غلظت 25 و 50 ميكرومولار مس به ميزان 23/17 و 01/24 درصد نسبت به كشت خالص افزايش يافت.با افزايش غلظت مس در محلول غذايي، مقدار مالون دي آلدييد و پراكسيد هيدروژن در لوبيا و تاج خروس افزايش يافت. تيمار مس فعاليت آنزيم آسكورلات پراكسيداز را در هر دو گياه افزايش داد. در غلظت 25 و 50 ميكرومولار مس، فعاليت آنزيم پراكسيداز در لوبيا به ترتيب به ميزان 44/32 و 10/34 درصد و فعاليت آنزيم سوپراكسيد ديسموتاز به ترتيب به ميزان 94/13 و 53/15 درصد در نسبت25B:75P در مقايسه با كشت خالص لوبيا، افزايش يافت. فعاليت آنزيم كاتالاز با افزايش تنش مس در هر دو گياه كاهش معني داري پيدا كرد.در

به منظور بررسي تاثير مواد ضد تعرق و كاهنده تنش بر خصوصيات فتوسنتزي، رشد، عملكرد و كيفيت بذ ر نخود رقم آزاد در رژيم هاي مختلف آبياري، تحقيقي طي سال هاي 1394 و 1395 به صورت اسپليت فاكتوريل، در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط آب و هوايي همدان اجرا گرديد. رژيم هاي آبياري شامل بدون آبياري (ديم)، يك بار آبياري در مرحله گل دهي، يك بار آبياري در مرحله غلاف دهي و دو بار آبياري در مراحل گل و غلاف در كرت هاي اصلي و تيمار هاي محلول پاشي مواد ضد تعرق شامل كيتوزان و كائولين و محلول پاشي مواد كاهنده تنش شامل كلريد كلسيم و سلنات سديم و بدون محلول پاشي در كرت هاي فرعي بود.. تيمار هاي مورد بررسي اثر معني داري بر ارتفاع بوته، تعداد ساقه هاي اوليه و ثانويه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملكرد اقتصادي، عملكرد بيولوژيكي، شاخص برداشت، درصد پروتئين دانه، كارآيي مصرف آب، شاخص كلروفيل، محتواي رطوبت نسبي برگ، تبادلات گازي برگ و سرعت فتوسنتز خالص داشتند. برهم كنش مواد ضد تعرق، كاهنده تنش با رژيم هاي مختلف آبياري براي اكثر صفات معني دار بودند. در سال اول، محلول پاشي كيتوزان و كلريد كلسيم و در سال دوم محلول پاشي كائولين و كلريد كلسيم در رژيم دو بار آبياري در مراحل گل و غلاف بيشترين ارتفاع بوته، تعداد ساقه هاي اوليه و ثانويه، عملكرد و اجزاي عملكرد، كارآيي مصرف آب، ميزان انتقال مجدد، محتواي رطوبت نسبي آب برگ، سرعت فتوسنتز خالص، هدايت مزوفيلي، كارآيي لحظه اي تبادل گازي برگ و نيز كمترين شدت تعرق، هدايت روزنه اي را داشتند. در رژيم بدون آبياري بيشترين درصد پروتئين دانه، شاخص كلروفيل، غلظت دي اكسيد كربن درون روزنه اي، كارآيي و مشاركت انتقال مجدد حاصل شد و محلول پاشي مواد ضد تعرق و كاهنده تنش به خصوص كيتوزان و كلريد كلسيم در اين رژيم آبي در هر دو سال تاثير گذار بود. به طور كلي در رژيم هاي دو بار آبياري در مراحل گل و غلاف نسبت به رژيم هاي يك بار آبياري در مراحل گل و غلاف و بدون آبياري با محلول پاشي كيتوزان و كلريد-كلسيم عملكرد دانه نخود در سال اول به ترتيب 29، 49 و 75درصد و با محلول پاشي كائولين و كلريد كلسيم در سال دوم به ترتيب 21، 48 و 69 درصد افزايش دادند. بر اساس مطالعه حاضر كاربرد كيتوزان يا كائولين به همراه كلريد كلسيم در شرايط اقليمي همدان موجب افزايش ك

به منظور بررسي اثر تنش شوري و غلظت هاي مختلف كادميوم و سرب تحت تاثير تخفيف دهندههاي تنش دو آزمايش مجزا به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در دانشگاه بوعلي سينا در سالهاي 1394 و 1395 انجام شد. آزمايش اول شامل تنش شوري در سه سطح (0، 25 و 75 ميلي مولار كلريد سديم)، كادميوم در چهار غلظت (0، 4-10، 3-10و 2-10 مولار كلريد كادميوم) و تخفيف دهندهها ي تنش در سه سطح (0 و 5 ميلي گرم در ليتر سلنات سديم و 200 ميكرومولار هيدروژن سولفيد سديم) بود. آزمايش دوم شامل، تنش شوري در سه سطح (0، 25 و 75 ميلي مولار كلريد سديم)، سرب در سه غلظت (0، 5-10، 3-10 مولار از منبع نيترات سرب) و تخفيف دهنده هاي تنش در سه سطح (0 و 5 ميلي گرم در ليتر سلنات سديم و 200 ميكرومولار هيدروژن سولفيد سديم) در نظر گرفته شد. نتايج آزمايش ها نشان داد كه با تشديد تنش شوري و غلظت كادميوم طول و وزن خشك در ريشه و اندام هوايي، جذب پتاسيم، كلسيم، منيزيم، روي، مس و منگنز در ريشه و اندام هوايي گياه، محتواي كلروفيل كل، فتوسنتز خالص، هدايت روزنه اي و تعرق گياهچه سير به طور معني دار كاهش يافت. با افزايش تنش شوري، جذب سديم در ريشه و اندام هوايي و فعاليت آنزيم هاي سوپراكسيد ديسموتاز، آسكوربات پراكسيداز و كاتالاز افزايش يافت. تحت تنش كادميوم نيز جذب كادميوم، جذب آهن در ريشه، سديم در اندام هوايي و فعاليت آنزيم سوپراكسيد ديسموتاز و آسكوربات پراكسيداز افزايش يافتند درحالي كه فعاليت كاتالاز به صورت معنيدار كاهش يافت. غلظت هاي مختلف سرب بر صفات مورد بررسي تاثيرات متفاوتي داشتند، در سطح كم سرب (5-10 مولار نيترات سرب) بهبود در طول و وزن خشك ريشه و اندام هوايي، فتوسنتز، محتوي كلروفيل كل، هدايت روزنه اي، تعرق، آنزيم هاي سوپر اكسيد ديسموتاز، آسكوربات پراكسيداز و كاتالاز مشاهده شد. در مقابل غلظت (3-10 مولار) سرب كليه صفات مذكور را كاهش داد. در آزمايش حاضر غلظت 4-10 مولار (كلريد كادميوم) در سطوح مختلف شوري باعث كاهش جذب كادميوم در ريشه و اندام هوايي گياه و به دنبال آن بهبود ميزان كلروفيل كل و فتوسنتز خالص نسبت به شرايط بدون شوري شد. چنين روندي در كاربرد سطوح خفيف سرب (5-10 مولار) تحت تنش شوري نيز مشاهده گرديد. در تيمار 5-10 مولار سرب تحت تنش شوري 75 ميلي مولار، فعاليت آنزيم هاي آنتي اكسيدانت آسكوربات پراكسيداز و كاتالاز

به منظور مطالعه ي اثرات نانو مواد دي اكسيد تيتانيوم و نانو لوله هاي كربني چند جداره و نيترو پروسايد سديم (تركيب آزاد كننده يNO ) بر خصوصيات جوانه زني، گياهچه اي، فتوسنتزي و فيزيولوژيكي گياهچه ي جو تحت تنش شوري، آزمايش هايي به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار انجام شد. آزمايش هاي جوانه زني با نانو مواد دي اكسيد تيتانيوم و نانو لوله هاي كربني چند جداره به صورت جداگانه در غلظت هاي 500، 1000 و 2000 ميلي گرم در ليتر و استفاده از نيترو پروسايد سديم در غلظت 100 ميكرو مولار تحت تنش شوري 50 و 100 ميلي مولار كلريد سديم با شاهد انجام شدند. در بررسي هاي گياهچه اي نيز از نانو مواد دي اكسيد تيتانيوم و نانو لوله هاي كربني چند جداره به ميزان 500، 1000 و 2000 ميلي گرم در كيلوگرم در خاك و محلول پاشي نيترو پروسايد سديم با غلظت100 ميكرو مولار در سطوح تنش شوري 100 و 200 ميلي مولاركلريد سديم با شاهد استفاده شد. بر اساس نتايج بدست آمده شاخص-هاي جوانه زني از جمله درصد جوانه زني، سرعت جوانه زني، شاخص بنيه بذر (ويگور)، طول ريشه چه، طول ساقه چه، وزن خشك ريشه چه و ساقه چه، همچنين يكنواختي در جوانه زني با افزايش تنش شوري كاهش و ميانگين زمان جوانه زني افزايش يافت. در حضور نانو دي اكسيد تيتانيوم به ويژه غلظت 2000 ميلي گرم در ليتر و نانو لوله هاي كربني چند جداره به ويژه غلظت 500 ميلي گرم در ليتر اغلب شاخص هاي جوانه زني بذور جو بهبود يافتند. نيترو پروسايد سديم سبب تعديل اثرات منفي تنش شوري شد و برهمكنش نيترو پروسايد سديم با نانو مواد مورد بررسي نشان داد كه نيتريك اكسيد تاثير مثبت نانو مواد را بر شاخص هاي جوانه زني بذر تشديد مي كند. به طوري كه كاربرد 100 ميكرو مولار نيترو پروسايد سديم با 2000 ميلي گرم در ليتر نانو ذره تيتانيوم يا 500 ميلي گرم در ليتر نانو لوله هاي كربني چند جداره درصد جوانه زني را به ترتيب 8/50 و 53 درصد تحت شوري 100 ميلي مولار بهبود بخشيد. نتايج آزمايش هاي مرحله گياهچه اي نشان داد كه وجود نانو مواد تيتانيوم و نانو لوله هاي كربني چند جداره در خاك با محلول پاشي نيترو پروسايد سديم مي تواند سبب ارتقاء پارامترهاي بيوشيميايي، فتوسنتزي و فيزيولوژيكي جو تحت تنش شوري شود. به طوري كه محتوي رطوبت نسبي برگ، پروتئين هاي محلول، كلروفيل aو b، كاروتنوئيدها، پرولين، فعاليت آنزيم

به منظور بررسي اثر تيمارهاي هورموني و غيرهورموني بر بهبود خصوصيات جوانه زني، گياهچه اي و فيزيولوژيكي بذور زوال بادام زميني تحت تنش هاي خشكي و شوري، 14 آزمايش مجزا به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار طي سال هاي 1393 تا 1395 در آزمايشگاه و گلخانه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه بوعلي سينا همدان اجرا شد. آزمايش هاي جوانه زني با پرايمينگ بذور زوال يافته و زوال نيافته به مدت 18 ساعت با آب مقطر (هيدروپرايمينگ)، سيتوكينين (غلظت هاي 50، 100 و 150 قسمت در ميليون)، جيبرلين (غلظت هاي 50، 100 و 150 قسمت در ميليون)، پراكسيد هيدروژن (غلظت هاي 50، 100 و 150 ميكرومولار) و نيتروپروسايد سديم (غلظت هاي 50، 100 و 150 ميكرومولار) و بدون پرايم درسطوح مختلف تنش خشكي (صفر، 4/0-، 6/0- و 8/0- مگاپاسكال پلي اتيلن گلايكول) و شوري (صفر، 50، 100 و 150 ميلي مولار كلريد سديم) انجام شد. بطور كلي پرايمينگ بذر اثر منفي زوال را در شرايط خشكي و شوري بر درصد جوانه زني، سرعت جوانه زني، طول گياهچه، شاخص بنيه بذر، هدايت الكتريكي، كربوهيدرات ها و پروتئين هاي محلول، محتواي مالون دي آلدهيد، فعاليت كاتالاز، سوپراكسيد ديسموتاز و آسكوربات پراكسيداز كاهش داد. در اين خصوص پرايمينگ با 150 قسمت در ميليون سيتوكينين بهترين تاثير را در تنش خشكي داشت، به طوري كه در پتانسيل 8/0- مگاپاسكال فعاليت آنزيم هاي كاتالاز، سوپراكسيد ديسموتاز و آسكوربات پراكسيداز را نسبت به بذور پرايم نشده به ترتيب 5/25، 9/17 و 2/45 درصد افزايش داد. در تنش شوري، پرايمينگ با نيتروپروسايد سديم اثر بيشتري نسبت به ساير تيمارها داشت، به طوري كه غلظت 150 ميكرومولار آن در شوري150 ميلي مولار، فعاليت آنزيم هاي كاتالاز، سوپراكسيد ديسموتاز و آسكوربات پراكسيداز را نسبت به بذور پرايم نشده به ترتيب 5/29، 7/15 و 6/25 درصد افزايش داد. در بررسي گلداني گياهچه ها، اثر محلول پاشي با كلريدكلسيم (صفر،5 و 15 ميلي مولار)، نيتروپروسايد سديم (صفر،2 و 6 ميلي مولار) و اسيد آبسيزيك (صفر، 5 و 15 ميكرومولار) در آزمايش-هاي مجزا تحت تنش خشكي (بدون تنش ، 50 و 70% ظرفيت گلداني) و شوري (بدون تنش ، 2 و 4 دسي زيمنس بر متر) مورد بررسي قرار گرفت. با توجه به نتايج آزمايش هاي جوانه زني، در بررسي گياهچه اي، بذور با غلظت 150 قسمت در ميليون سيتوكينين براي تنش خشكي و با 15