مریم ملک محمدی

محصولات انباری پس از برداشت در معرض حمله طیف گسترده ای از گونه های آفت انباری هستند، آلودگی به آفات انباری، افت کمی و کیفی محصول را در پی دارد. در صورت عدم استفاده از فن آوری های های نوین انبارداری، میزان خسارت حشرات آفت به محصولات انباری بین 10 تا 40 درصد برآورد می گردد (Upadhyay and Ahmad 2011). شب پره مدیترانه ای آرد(Lepidoptera; Pyralidae) Ephestia kuhniella (Zeller) از مهمترین آفات محصولات و فراورده های غذایی انباری به شمار می رود (Tuncbilek et al. 2009; Ben-Lalli et al. 2011). فضولات لاروی و تارهای حاصل از فعالیت آنها، کاهش کیفی و کمی محصولات و مواد غذایی انباری را موجب می گردد (Athanassiouet al., 2008; Johnson et al. 1997). کنترل آفات انباری، مستلزم استفاده گسترده از گروه های مختلف ترکیبات حشره-کش از جمله ارگانوفسفات ها، پایرتروئیدها و فومیگانت ها (به ویژه فسفین و متیل برماید) می باشد (Kljajic and Peric, 2006; Islam et al., 2010). استفاده از گروه های مختلف ترکیبات حشره کش جهت کنترل گونه های آفت در عین سادگی، کارایی و مقرون به صرفه بودن، مقاومت به حشره کش های مصرفی، اختلال درکنترل بیولوژیکی آفات، آلودگی های زیست محیطی، تاثیر سوء برسلامت انسان و دیگر گونه های غیرهدف همانند بندپایان مفید را در پی خواهد داشت (Islam et al., 2010; Ali et al., 2012). هدف بررسی حاضر ازریابی سمیت تنفسی اسانس آویشن روی شب پره مدیترانه ای آرد بوده است.

چکیده: مشکلات مربوط به استفاده از آفتکش ها نیاز به آفتکش های زیست تخریب پذیر و از نظر زیست محیطی و اکولوژیکی ایمن را برانگیخته است. آفتکش های زیستی مبتنی بر اسانس ها (EOs) می توانند جایگزین یا ابزار مکمل مفیدی در برنامه های کنترل آفات باشند. Habrobracon hebetor (Say) (Hymenoptera: Braconidae) به عنوان یک زنبور اکتوپارازیتوئید کلیدی، نقش ارزنده ای در برنامه های کنترل بیولوژیکی لاروهای مختلف بالپولکداران آفت ایفا می کند. به منظور بررسی اثرات زیرکشنده ی اسانس Foeniculum vulgare Miller بر Habrobracon hebetor (Say) (Hymenoptera: Braconidae) در شرایط آزمایشگاهی دمای 2±27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 70±5 درصد، تحت دوره نوری روشنایی:تاریکی 16: 8 ساعته، اسانس این گونه ی گیاهی با تقطیر آب از نوع کلونجر استخراج شد. سمیت تنفسی اسانس Foeniculum vulgare بر مرحله بالغ ماده H. hebetor در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. از گزینه Probit SPSS برای تجزیه و تحلیل داده های غلظت-مرگ و میر و تخمین غلظت کشنده و زیر کشنده استفاده شد. مرگ و میر پس از 24 ساعت ثبت و بر اساس مرگ و میر شاهد، با استفاده از فرمول ابوت تصحیح شد. اگر میزان مرگ و میر کنترل بیش از 10 درصد بود، نتایج دور ریخته شد و زیست سنجی تکرار شد. مقادیر LC50 و LC30 اسانس F. vulgare در زنبورهای ماده بالغ در شرایط آزمایشگاهی به ترتیب 034/2 و 226/1 میکرولیتر بر لیتر هوا پس از 24 ساعت بود. علاوه بر این، پارامترهای جمعیت شناختی زنبورهای زنده مانده با استفاده از جدول زندگی سن- مرحله ی رشدی دو جنسی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که نرخ ذاتی افزایش ، نرخ خالص تولید مثل ، نرخ ناخالص تولید مثل ، نرخ متناهی افزایش جمعیت و میانگین مدت زمان یک نسل ( )، به ترتیب 017/191±0/0 بر روز، ، 61/4±76/17 تخم، 43/12±82/32 تخم، 021/0±21/1 بر روز و 26/0±86/14 روز بود.

گلایفوسیت از جمله علفکشهای پر مصرفی است که در طیف گستردهای از محصولات همچون ذرت، سویا، کلزا، گندم، جو و لوبیا به مصرف میرسد. درسالهای اخیر مطالعاتی با هدف بررسی مخاطرات زیستمحیطی این ترکیب روی محیط زیست، سلامت انسان و دیگر موجودات غیر هدف به انجام رسیده است. بررسی ها وجود بقایای این علفکش و متابولیت اصلی آن AMPA درمواد غذایی فراوری شده، محصولات کشاورزی در زمان برداشت، آب و خاک را تایید نموده است. در بررسی حاضر جهت ردیابی بقایای گلایفوست در نمونه-های آب وخاک شهرستان همدان بر اساس روش الکتروشیمیایی و با استفاده از الکترود مس با موفقیت انجام گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، ماکزیمم آلودگی در نمونه آب دره مرادبیگ معادل01/31 میکروگرم بر لیتر و در نمونه خاک مربوط به باغات دره مرادبیگ 41/18 میکرو گرم بر لیتر به ثبت رسید که با ماکزیمم آلودگی جهانی(700 میکرو گرم بر لیتر) فاصله زیادی دارد.

قارچ خوراکی به عنوان محصولی مهم در بسیاری از کشورها به صورت تجاری تولید می شود. آفات، بیماری ها و آسیب های محیطی هر ساله سبب وارد آمدن خسارت هنگفتی به این محصول می شوند. تولید قارچ خوراکی همواره تحت تاثیر تعدادی از آفات قرار دارد، چرا که شرایط محیطی برای فعالیت آن ها مساعد است و مواد مغذی همیشه در دسترس آن ها قرار دارد. مهم ترین و خطرناک ترین آفت قارچ خوراکی، پشه های خانواده ی Sciaridae هستند. که در تمام طول سال در کشت قارچ خوراکی حضور دارند این آفت دارای پتانسیل خسارت زایی بالایی است هرچند بروز مقاومت نسبت به آفت کش ها، کنترل پشه های قارچ را دشوارتر کرده است. هدف از این تحقیق فراهم آوردن اطلاعاتی در مورد کنترل بیولوژیک مراحل پیش از بلوغ پشه ی قارچ Lycoriella auripila با استفاده از جدایه های FUM108 وFUM107 از قارچ Beauveria bassianaو جدایه FUM109از قارچ B. varroaeاست. جدایه ها همگی از گروه گیاه پزکشی دانشگاه فردوسی مشهد تهیه و دراختیار گذاشته شده بودند. در گام نخست پرورش پشه قارچ خوراکی در دمای1±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±70 درصد و دوره 16:8 ساعت تاریکی و روشنایی در شرایط آزمایشگاهی، انجام شد. گام بعدی پرورش کلنی قارچ های بیمارگر پشه قارچ خوراکی روی محیط کشت PDA بود. برای انجام زیست سنجی، ابتدا تعداد 20 عدد از مراحل لاروی و مرحله شفیرگی برای هر تیمار از محیط رشد خود جداسازی و در ظروف تعبیه شده برای انجام آزمایشات قرار داده شد. تیمارها شامل پنج غلظت 104، 105، 106، 107، 108 کنیدیوم بر میلی لیتر از قارچ بیمارگر و شاهد با آب مقطر استریل به همراه توئین 80 بود. برای تلقیح، روش پاشش به طور مستقیم روی آفت با استفاده از اسپری مه پاش دستی با خروجی حجم مشخصی از محلول سوسپانسیون به کار برده شد. پس از تلقیح آفت با قارچ بیمارگر به طور روزانه به بررسی تلفات پرداخته شد و پس از گذشت شش روز تلفات نهایی ثبت شد. نتایج نشان داد با افزایش غلظت کنیدیوم در سوسپانسیون تلفات روند افزایشی دارد. در مقایسه حدود اطمینان LC50 سه جدایه قارچ بیمارگر تفاوت معنی داری بین سنین لاروی در سری غلظت ها مشاهده نشد. LC50 جدایه FUM107 قارچ بیمارگر B. bassiana برای سن اول لاروی 106×53/0 و جدایهFUM108 106×47/0 و جدایه B. varroae FUM109 ، 106×43/0 بود. با مقایسه درصد تلفات در سه جدایه، سن اول لاروی در غلظت 108

قارچ خوراکی به عنوان محصولی مهم در بسیاری از کشورها به صورت تجاری تولید می شود. آفات، بیماری ها و آسیب های محیطی هر ساله سبب وارد آمدن خسارت هنگفتی به این محصول می شوند. تولید قارچ خوراکی همواره تحت تاثیر تعدادی از آفات قرار دارد، چرا که شرایط محیطی برای فعالیت آن ها مساعد است و مواد مغذی همیشه در دسترس آن ها قرار دارد. مهم ترین و خطرناک ترین آفت قارچ خوراکی، پشه های خانواده ی Sciaridae هستند. که در تمام طول سال در کشت قارچ خوراکی حضور دارند این آفت دارای پتانسیل خسارت زایی بالایی است هرچند بروز مقاومت نسبت به آفت کش ها، کنترل پشه های قارچ را دشوارتر کرده است. هدف از این تحقیق فراهم آوردن اطلاعاتی در مورد کنترل بیولوژیک مراحل پیش از بلوغ پشه ی قارچ Lycoriella auripila با استفاده از جدایه های FUM108 وFUM107 از قارچ Beauveria bassianaو جدایه FUM109از قارچ B. varroaeاست. جدایه ها همگی از گروه گیاه پزکشی دانشگاه فردوسی مشهد تهیه و دراختیار گذاشته شده بودند. در گام نخست پرورش پشه قارچ خوراکی در دمای1±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±70 درصد و دوره 16:8 ساعت تاریکی و روشنایی در شرایط آزمایشگاهی، انجام شد. گام بعدی پرورش کلنی قارچ های بیمارگر پشه قارچ خوراکی روی محیط کشت PDA بود. برای انجام زیست سنجی، ابتدا تعداد 20 عدد از مراحل لاروی و مرحله شفیرگی برای هر تیمار از محیط رشد خود جداسازی و در ظروف تعبیه شده برای انجام آزمایشات قرار داده شد. تیمارها شامل پنج غلظت 104، 105، 106، 107، 108 کنیدیوم بر میلی لیتر از قارچ بیمارگر و شاهد با آب مقطر استریل به همراه توئین 80 بود. برای تلقیح، روش پاشش به طور مستقیم روی آفت با استفاده از اسپری مه پاش دستی با خروجی حجم مشخصی از محلول سوسپانسیون به کار برده شد. پس از تلقیح آفت با قارچ بیمارگر به طور روزانه به بررسی تلفات پرداخته شد و پس از گذشت شش روز تلفات نهایی ثبت شد. نتایج نشان داد با افزایش غلظت کنیدیوم در سوسپانسیون تلفات روند افزایشی دارد. در مقایسه حدود اطمینان LC50 سه جدایه قارچ بیمارگر تفاوت معنی داری بین سنین لاروی در سری غلظت ها مشاهده نشد. LC50 جدایه FUM107 قارچ بیمارگر B. bassiana برای سن اول لاروی 106×53/0 و جدایهFUM108 106×47/0 و جدایه B. varroae FUM109 ، 106×43/0 بود. با مقایسه درصد تلفات در سه جدایه، سن اول لاروی در غلظت 108

به منظور بررسی سمیت عصبی اسانس پونه روی مرحله لاروی سن چهارم مینوز برگ گوجه فرنگی و شب پره هندی تحت شرایط آزمایشگاهی (شرایط دمایی 1±27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره ی نوری 16:8)، اسانس گیری به روش تقطیر با استفاده از دستگاه شیشه ای کلونجر، انجام گرفت. بر اساس نتایج آنالیز GC-MASS، مهمترین اجزاء سازنده اسانس گیاه پونه عبارت بودند از : Piperitenone با 32 درصد، Piperitenone oxide با 01/24 درصد و p-Menth-4(8)-en-3-one با 44/17 درصد. سمیت تماسی اسانس پونه روی لارو سن چهارم هر دو گونه تعیین گردید. میزان تلفات پس از گذشت 24 ساعت ثبت شد و در صورت وجود تلفات در تیمار شاهد به میزان کمتر از 10 درصد، میزان تلفات به کمک فرمول ابوت اصلاح گردید. تجزیه پروبیت داده ها ثبت شده در آزمایش زیست سنجی با استفاده از نرم افزار Polo-plus انجام شد. مقادیر غلظت کشنده 50 درصد (LC50) اسانس پونه روی لارو سن چهارم T. absoluta و P. interpunctella به ترتیب 55/7759 و 27 /127 پی پی ام برآورد گردید. میزان فعالیت آنزیم استیل-کولین استراز به روش المن و همکاران (1962) در دو محیط برون و درون تنی تعیین گردید. در مقایسه با سمیت 61 برابری اسانس پونه روی شب پره هندی، درمقایسه با مینوز برگ گوجه فرنگی، تفاوت قابل ملاحظه ای به لحاظ فعالیت آنزیمی در بین دو گونه مشاهده نشد. نتایج مربوط به بیان ژن اکتوپامین و گیرنده ی آن افزایش معنی دار بیان ژن اکتوپامین و گیرنده آن در لارو های تیمار شده ی هر دو گونه را تایید نمود.

بررسی سمیت تنفسی اسانس نانوکپسول شده گیاه پونه بر روی حشرات بالغ سن شکارگر Nabis pseudoferus در شرایط آزمایشگاهی (درجه حرارت 1±25 درجه سانتی گراد، رطوبت 1±65 درصد ودوره نوری16:8) انجام گرفت.اسانس-گیری توسط دستگاه کلونجر و سنتز نانو کپسول به روش سل - ژل انجام شد. جهت شناسایی ترکیبات موجود در اسانس پونه از دستگاه گازکروماتوگرافی اسپکتوفتومتری استفاده شد.سمیت تنفسی و میزان دز کشنده 50 درصد اسانس آزاد و اسانس نانوکپسول شده تعیین گردید و تلفات برای اسانس آزاد بعد از گذشت 24 ساعت و برای اسانس نانوکپسول شده پس از گذشت 4 روز ثبت و بررسی شد . آنالیز داده ها توسط نرم افزار spss انجام گرفت. در این پژوهش مقادیر غلظت کشنده 50 درصد برای اسانس آزاد 11/0 و برای اسانس نانوکپسول شده 42/7 میکرولیتر بر لیتر هوا بدست آمد.

آفات انباری یکی از معضلات مهم در انبارداری محصولات کشاورزی هستند که اغلب خسارت قابل توجهی پس از برداشت محصول ایجاد می کنند. شب پره هندی Plodia interpunctella (Hubner) یکی از آفات مهم محصولات انباری وبه ویژه خشکبار در ایران می باشد که برای کنترل آن از سموم شیمیایی تدخینی استفاده می شود. اسانس های گیاهی به علت کم خطر بودن برای انسان و سایر پستانداران، تجزیه سریع و خطرات کم تر زیست محیطی به صورت گسترده مورد توجه قرار گرفته اند. در این تحقیق سمیت تدخینی اسانس پونه Mentha longifolia علیه مراحل مختلف رشدی شب پره هندی و تاثیر غلظت کشنده 50 درصد آن روی ویژگی های زیستی و شاخص های رشد جمعیتی آفت مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایشات زیست سنجی و جدول زندگی تحت شرایط دمای 2±27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±50 درصد و 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. نتایج نشان داد که سمیت اسانس روی مراحل رشدی شب پره هندی بصورت قابل توجهی متفاوت است. لارو سن اول با LC50 برابر 976/1 میکرولیتر برلیتر هوا حساسیت بیش تری در مقایسه با سایر مراحل رشدی داشت. همچنین مرحله حشره کامل با LC50 برابر 320/2 میکرولیتر برلیتر هوا به صورت قابل توجهی حساس تر از تخم با LC50 برابر 115/16 میکرولیتر بر لیتر هوا بود، در نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده های مربوط به جدول زندگی، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r) و نرخ متناهی افزایش جمعیت(λ) برای شب پره هندی در شاهد به ترتیب برابر 119/0 روز1- و 126/1 روز1- و در تیمار به ترتیب برابر 140/0 روز1- و 150/1 روز1- بود. همچنین مدت زمان یک نسل (T) در شاهد و تیمار به ترتیب برابر 657/35 و 567/31 روز بود که بین تیمار و شاهد اختلاف معنی داری وجود داشت. نرخ ناخالص تولید مثل (GRR) در شاهد و تیمار به ترتیب برابر 23/256 و 58/166 فرد و نرخ خالص تولید مثل (R0) در شاهد و تیمار به ترتیب برابر 313/71 و 873/83 فرد محاسبه شد که بین این دو اختلاف معنی داری وجود نداشت. میانگین طول عمر جنس ماده در شاهد 11/6 و در تیمار 22/2 روز بدست آمد. با وجود اثرات کشندگی، به دلیل افزایش میزان تخمگذاری حشرات ماده، استفاده از این اسانس علیه شب پره هندی نیازمند بررسی های بیشتر می باشد.

گسترش مقاومت به حشره کش ها به عنوان یک پدیده تکاملی ژنتیکی از نقطه نظر حفظ کارایی این عوامل شیمیایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پایش جمعیت هایی که تحت فشار ترکیبات حشره کش قرار دارند، نقش مهمی در معرفی راهکارهای کنترل آفات و نیز مدیریت مقاومت به حشره کش ها بر عهده دارد. مینوز برگ گوجه فرنگی Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) یک تهدید جدی برای تولید گوجه فرنگی در شرایط مزرعه و گلخانه محسوب می شود. در مناطق آلوده و در نبود هیچ روش کنترلی، خسارت این آفت می تواند 100- 80 درصد محصول را شامل شود. تحقیق حاضر با هدف بررسی حساسیت سه جمعیت گلخانه ای مینوز برگ گوجه فرنگی به حشره کش دلتامترین و تعیین سازوکار مقاومت با استفاده از سینرژیست ها انجام شده است. مراحل مختلف T. absoluta از گلخانه های تحت کشت گوجه فرنگی در استان همدان جمع آوری شده و تحت شرایط دمایی C °1± 25، رطوبت نسبی 70 - 60 درصد و دوره روشنایی- تاریکی 8 : 16 ساعت پرورش یافتند. پس از غربالگری های اولیه در نهایت سه جمعیت با حداقل تلفات در تیمار با دلتامترین، جهت بررسی های بعدی انتخاب شدند. زیست سنجی به روش غوطه وری برگ در محلول سمی و روی لاروهای سن دوم 48-24 ساعته انجام شد. هر تیمار شامل 5 غلظت و یک تیمار شاهد با حداقل 5 تکرار و تعداد 25 – 20 عدد لارو در هر تکرار بود. تلفات لاروی پس از گذشت 24 ساعت ثبت شد. لاروهایی که در صورت تحریک با سوزن قادر به حرکت پاها نبودند، مرده محسوب می شدند. برای آنالیز داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد و در صورت تلفات کمتر از 10 درصد در تیمار شاهد، میزان تلفات با استفاده از فرمول ابوت اصلاح شد. در صورت عدم همپوشانی فواصل اطمینان 95% غلظت کشنده 50%، تفاوت بین مقادیر LC50 معنی دار در نظر گرفته شد. نرخ مقاومت محاسبه شده بین 6 تا 20 برابر در مقایسه با سویه حساس متغیر بود. در آزمون های سینرژیسمی، از PBO، DEF و DEM جهت بررسی احتمال دخالت سیستم های آنزیمی در ایجاد مقاومت استفاده شد. به منظور تعیین حداکثر غلظتی که لاروها قادر به تحمل آن بودند، در هر آزمون تعداد 30 عدد لارو با غلظت های مشخصی از هر سینرژیسم (تهیه سری غلظت ها از غلظت پایه mM 200) به مدت 24ساعت تیمار شدند. بالاترین غلظت از هر سینرژیست که در چمعیت حساس هیچ گونه تلفاتی را همراه نداشت، برای سینرژیست های PBO، DEF و DEM

حشرهکشهای شیمیایی نقش عمدهای در حفاظت ذخایر غذایی جهان دارند. با این حال کاربرد آنها منجر به افزایش مشکلات زیست محیطی و اثرات نامطلوب روی انسان و بروز مقاومت در آفات شده است. امروزه برنامههای در حال رشد کشاورزی پایدار در تلاش است تا از گسترش و شیوع آفات و بیماریهای متعددی که سبب خسارت جدی به محصولات کشاورزی میشوند، بدون برهم زدن تعادل طبیعی اکوسیستم و از طریق جایگزین شوندههای کمخطر و ایمنتر جلوگیری کند. در تحقیق روی تخمهای 24 ساعته، تخمهای 4 روزه و حشرات کامل Mentha longifolia L. حاضر سمیت تنفسی اسانس پونه کوهی 27 درجه ± در شرایط دمایی 1 Ephestia kuehniella Zeller (Lep., Pyralidae) 24 ساعته شبپره مدیترانهای آرد برای تخم 1 LC 65 درصد و در تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی اثر سمیت تنفسی، مقادیر 50 ± سانتیگراد و رطوبت 5 17 میکرولیتر بر لیتر هوا و همچنین مقادیر / 320 و 765 /784 ،1216/ روزه، تخم 4 روزه و حشرات کامل 24 ساعته به ترتیب 005 34 میکرولیتر بر لیتر هوا به دست آمد. با توجه به این نتایج، مرحله / 620 و 036 /509 ،1684/ برای هرکدام به ترتیب 392 LC90 حشرهکامل شبپره مدیترانهای آرد حساستر از مرحله تخم آن بوده و همچنین تخمهای 24 ساعته مقاومترین مرحله در این آزمایش بود. نتایج بررسی حاضر نشان داد که اسانس پونه کوهی میتواند به عنوان جایگزین شونده گیاهی موثر با پتانسیل بالا جهت حفاظت محصولات انباری از حمله شبپره مدیترانهای آرد بکار برده شود.